Hogere sterfte door klimaatverandering
1 jun 2021
Van alle sterftegevallen door hitte in Nederland, kan nu al bijna eenderde worden toegeschreven aan klimaatverandering. Jaarlijks gaat het om bijna 250 doden. Dat blijkt uit een nieuw internationaal onderzoek, waaraan het RIVM heeft meegewerkt. Het onderzoek is vandaag gepubliceerd in het tijdschrift Nature Climate Change.
Het onderzoek vond plaats in 732 steden in 43 landen, en bestrijkt de periode 1991 tot 2018. In die jaren was het gemiddeld één graad warmer dan voor het industriële tijdperk, terwijl dat inmiddels 1,2 graden is. Nog niet eerder is dit onderzoek op zo’n grote schaal gedaan, vertelt Joost van der Ree, programmamanager Klimaat van het RIVM.
Opwarming
“Vooral mensen die lijden aan hart- en vaatziekten en ouderen zijn kwetsbaar door hitte”, zegt Van der Ree. “We weten dat zij extra risico lopen als het heet is. Dat was altijd al zo. Tijdens extreem warme periodes sterven meer mensen. Nu is gekeken in hoeverre de opwarming van het klimaat daar nog een schep bovenop doet.” De effecten van de hittegolven van de laatste twee zomers zijn daarbij nog niet meegenomen.
Nu al impact
Er is al veel vaker onderzoek gedaan naar de relatie tussen sterfte door hitte en het klimaat. Maar daarbij ging het altijd om studies die naar de toekomst keken, en een goede schatting probeerden te geven van toekomstige klimaateffecten. Nu is voor het eerst gekeken naar de impact op gezondheid van klimaatverandering die al heeft plaatsgevonden.
“De mens functioneert het best bij een temperatuur tussen 16 en 18 graden”, legt Van der Ree uit. Dichter bij de evenaar ligt die optimale temperatuur voor het menselijk lichaam iets hoger. Als de temperatuur hoger of lager dan dat optimum is, heeft dat gevolgen voor de sterftecijfers. “Dit onderzoek laat zien dat klimaatverandering nu al een impact heeft op onze gezondheid, het is niet langer iets van de toekomst.”
Maar, zo stelt het onderzoek, het gaat hierbij dus ‘slechts’ om één graad opwarming. “Dat is minder dan het meest strikte klimaatdoel uit het Parijse Klimaatakkoord (1,5 tot 2 graden) en een fractie van wat er kan gebeuren als de uitstoot niet wordt teruggedrongen.”
Langer, vaker en heter
De sterfte door een toename van warme en hete dagen is in Nederland weinig verrassend lager dan in Zuid-Europa. Naast Zuid-Europa werden de grootste veranderingen in sterfte gevonden in delen van Azië en Zuid-Amerika.
Omdat de huidige mondiale temperatuur al hoger is dan in de onderzochte periode, en nog verder zal stijgen als gevolg van de uitstoot van broeikasgassen, zal de sterfte door hitte nog flink oplopen, verwacht Van der Ree. “Op basis van dit onderzoek kan nu beter bekeken worden of er wel voldoende beleid is om kwetsbare mensen te beschermen in tijden van hitte. De extremen zullen naar verwachting toenemen. En er zal langer, vaker en hetere hitte zijn.”
Overigens is het niet zo dat een hittegolf per definitie betekent dat een bepaald percentage mensen zal overlijden. “Je zult niet elk jaar hetzelfde effect zien. We vermoeden dat er een cumulatief effect kan optreden, als mensen ook al een slechte winter achter de rug hebben, of meerdere extreme warme zomers op rij. Maar we weten nog niet hoe groot dat effect is.”
Kerngezonde tachtigers
Het is overigens een misverstand om te denken dat in een hittegolf alleen mensen sterven, die anders een paar weken of maanden later sowieso zouden overlijden. Wel gaat het vooral om 80-plussers. “Maar het gaat ook om tachtigers, die zich kerngezond voelen, die anders mogelijk wel honderd konden worden”, zegt Van der Ree.
De temperatuur-regulatie in het lichaam van ouderen werkt anders. En ouderen vergeten nogal eens dat ze voldoende moeten drinken als het warm is, omdat ze minder dorst ervaren. Ook wordt aangeraden om in periodes van hitte voldoende verkoeling te zoeken en weinig te bewegen.
(bron: NOS)